تفسیر آیات ۵ و ۶ سوره انسان چیست؟ و این آیات کدام صفت‌ها را به اهل بیت(ع) نسبت داده است؟ و مراد از «ابرار» در آیه ۵ سوره انسان چیست؟

پاسخ اجمالی

خداوند در آیات پنج و شش سوره انسان می‌فرماید: «إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً، عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَها تَفْجیراً».
آیات مورد بحث به سراغ پاداش‌‌هاى شکرگزاران و ابرار (نیکان و پاکان) می‌‌رود، و نکات جالبى در این زمینه یادآورى می‌کند. این آیات به پاداش صفت نیکوی اخلاقی؛ یعنی شکرگزاری خدای تعالی اشاره می‌کند که ابرار و نیکان از این صفت برخوردارند.[۱]
نخست می‌فرماید: «نیکان از جامى می‌‌نوشند که با عطر خوشى آمیخته است».

«ابرار» جمع «بَرّ» در اصل به معناى وسعت و گستردگى است؛[۲] و به همین جهت صحراهاى وسیع را «بَرّ» می‌گویند،[۳] و از آن‌جا که افراد نیکوکار اعمالشان نتایج گسترده‌‌اى در سطح جامعه دارد این واژه بر آنها اطلاق می‌شود.[۴]
«کافور» در لغت معانى متعددى دارد و یکى از معانى معروف آن بوى خوش است.[۵] همچنین گیاهى است خوشبو، و یکى دیگر از معانى آن همان «کافور» معمولى است که بوى تندى دارد، و براى مصارف طبى از جمله ضدّ عفونى کردن به کار می‌رود[۶]

به هر حال آیه فوق نشان می‌دهد که این شراب طهور بهشتى بسیار معطّر و خوشبو است که هم ذائقه از آن لذّت می‌برد، و هم شامه.[۷]
سپس به سرچشمه‌اى که این جام شراب طهور از آن پُر می‌شود اشاره کرده می‌افزاید: «این از چشمه خاصى است که بندگان خدا از آن می‌نوشند، و آن‌را از هر جا بخواهند جارى می‌سازند!». این چشمه شراب طهور چنان در اختیار ابرار و بندگان نیکوکار خدای تعالی است که هر جا اراده کنند از همان‌جا سر بر می‌آورد. امام باقر(ع) در توصیف آن فرمود: «این چشمه‌اى است در خانه پیامبر اسلام که از آن‌جا به خانه سایر پیامبران و مؤمنان جارى می‌شود».[۸]
همان‌گونه که در دنیا چشمه‌هاى علم و رحمت از خانه پیامبر اکرم(ص) به سوى بندگان خدا و نیکان سرازیر می‌شود، در آخرت که تجسّم بزرگى از این برنامه است چشمه شراب طهور الهى از همین بیت وحى می‌جوشد، و شاخه‌هاى آن به خانه‌هاى مؤمنان سرازیر مى‏گردد![۹]
«یفجّرون» از ریشه «فجر» به معناى شکافتن وسیع است، خواه شکافتن زمین باشد، یا چیز دیگر،[۱۰] و از آن‌جا که نور صبح، گویا پرده شب را می‌شکافد به آن «فجر» گفته‌اند.[۱۱] اما در آیه مورد بحث به معناى شکافتن زمین است.[۱۲]

قابل توجه این‌که در میان نعمت‌هاى فراوان بهشتى که در این سوره آمده است نخستین نعمت «شراب طهور معطر خاصى» ذکر شده، و این شاید به جهت آن است که پس از فراغ از حساب مَحشر در نخستین گام که در بهشت می‌نهند با نوشیدن از این شراب هرگونه اندوه و ناراحتى و ناخالصى را از درون جان خود می‌شویند، و سرمست از عشق حق به استفاده از سایر مواهب بهشتى می‌پردازند.[۱۳]

منبع:اسلام کوئست

[۱]. ر.ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏۱۰، ص ۶۱۶، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش؛ مدرسی، سید محمدتقی، تفسیر هدایت، گروه مترجمان، ج ‏۱۷، ص ۱۸۴، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ اول، ۱۳۷۷ش؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۲۵، ص ۳۴۸، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۲]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: داودی، صفوان عدنان، ص ۱۱۴، دارالقلم‏، الدار الشامیه، دمشق، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق؛ واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق و مصحح: شیری، علی، ج ‌۶، ص ۶۹، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.‌

[۳]. همان؛ تفسیر نمونه، ج ‏۲۵، ص ۳۴۹. 

[۴]. تفسیر نمونه، ج ‏۲۵، ص ۳۴۹.  

[۵]. تاج العروس من جواهر القاموس، ج ‌۷، ص ۴۵۴؛ حمیرى، نشوان بن سعید‌، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم‌، محقق و مصحح: عمرى، حسین بن عبد الله، اریانى، مطهر بن على، محمد عبد الله‌، یوسف، ج ۹، ص ۵۸۶۲، دار الفکر المعاصر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.‌ 

[۶]. تفسیر نمونه، ج ‏۲۵، ص ۳۴۹.

[۷]. همان.

[۸]. «هِیَ عَیْنٌ فِی دَارِ النَّبِیِّ یُفَجَّرُ إِلَى دُورِ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُؤْمِنِین‏»؛ شیخ صدوق، الأمالی، ص ۲۶۱، کتابچی، تهران، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.

[۹]. تفسیر نمونه، ج ‏۲۵، ص ۳۵۰ – ۳۵۱.

[۱۰]. المفردات فی غریب القرآن، ص ۶۲۵.

[۱۱]. همان، ص ۶۲۶؛ تفسیر نمونه، ج ‏۲۵، ص ۳۵۱.

[۱۲]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏۱۰، ص ۶۱؛ تفسیر نمونه، ج ‏۲۵، ص ۳۵۱. 

[۱۳]. تفسیر نمونه، ج ‏۲۵، ص ۳۵۱.