تفسیر آیات ۲۳ و ۲۴ سوره حجر چیست؟
تفسیر و معنای آیات ۲۳ و ۲۴ سوره حجر چیست؟
پاسخ اجمالی
۱ – «وَ إِنَّا لَنَحْنُ نُحْیِی وَ نُمِیتُ وَ نَحْنُ الْوارِثُونَ»؛[۱]ماییم که زنده مىکنیم و مىمیرانیم و ماییم وارث (همه جهان).این آیه نشانه دیگرى از توحید و جریان اراده حق تعالى در جهان است، و آن این‌که همه را خدا زنده مىکند و به وجود مىآورد و آن‌گاه مىمیراند و وارث و جانشین آنها مىشود.[۲]
سیاق این آیه حصر را می‌‌رساند؛ یعنی در صدد بیان این موضوع است که تمامى تدبیرها به خداى تعالى منتهى مىشود؛ چراکه در آیات پیشین از نعمت‌‌هایى؛ مانند آسمان و برج‌‌هایش؛ زمین و کوههایش؛ گیاهان و موزون بودن آنها … بادها و تلقیحش، و ابرها و بارانش اسم برده بود. پس این نعمت‌‌ها وقتى به صورت یک نظام تام و حکیمانهاى در مىآیند که همراه با زندگی، مرگ و حشر باشند.
گفتنی است که بعضی گمان کرده‌‌اند برخی از مرگها و زنده نمودن‌ها مستند به خدا نیست. آیه مورد بحث با حصرى که دارد این فکر را رد نموده و می‌‌گوید تمامى مرگها و زندگی‌‌ها مستند به خدا است و اختصاص به او دارد؛ لذا در ادامه آیه مىفرماید «وَ نَحْنُ الْوارِثُونَ»، یعنى بعد از میراندن شما که عمرى از نعمت‌های زندگى را در اختیارتان گذاشتیم و شما از آن بهرهمند شدید تنها خودمان باقى مىمانیم. گویا، خداوند در این‌جا می‌فرماید تدبیر امر شما در دست ما است، ما بر شما احاطه داریم، ما شما را زنده مىکنیم، پس ما قبل از شماییم. همچنین شما را مىمیرانیم، وارث شما هستیم، پس ما بعد از شما وجود داریم.[۳]
۲ – «وَ لَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِینَ مِنْکُمْ وَ لَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِینَ»؛[۴]ما، هم پیشینیان شما را دانستیم و هم متأخّران را.
همان‌گونه که بیان شد؛ آیات پیشین که نعمتهاى الهى را مىشمرد و تدبیر او را وصف مىنمود، در صدد بیان وحدانیت خدا در ربوبیت بود، همچنین گفته شد که خلقت و نظام آن تمام نمىشد، مگر به انضمام مرگ و زندگی و خداى تعالى محیط به مرگ و حیات انسان‌ها است؛ لذا به دنبال مسئله مرگ و زندگى مىفرماید: ما مىدانیم کدامیک از شما زودتر به وجود مىآید و کدام دیرتر. به عبارت دیگر، ما مقدم و مؤخر شما را مىشناسیم.[۵]
البته برای این آیه معانی دیگری هم بیان شده است؛ مانند:
۱ – ما شناختیم که چه کسانى در جنگ، در صف جلو هستند و چه کسانى در صف عقب.
۲ -دانستیم که چه کسانى در راه خیر شتاب مىورزند و چه کسانى کندى مىکنند.
۳ – دانستیم که چه کسانى در نماز به صف جلو مىروند و چه کسانى به صف عقب؛ زیرا کسانى بودند که براى رسیدن به فضیلت نماز جماعت، در صف جلو مىایستادند و کسانى بودند که براى نگاه کردن به زنان پشت سر، در صف عقب، مىایستادند. این آیه، به همین مناسبت نازل شد.[۶]
اما سیاق آیات دلالت بر معنایى دارد که بیان شد، بویژه جمله: «وَ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ یَحْشُرُهُمْ»،[۷] شاهد روشنى بر آن است.[۸]
منبع:اسلام کوئست
[۱]. حجر، ۲۳.
[۲]. قرشی، سید علی اکبر، تفسیر أحسن الحدیث، ج ۵، ص ۳۴۵، تهران، بنیاد بعثت، چاپ سوم، ۱۳۷۷ش.
[۳]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۲، ص ۱۴۶، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
[۴]. حجر، ۲۴.
[۵]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص ۱۴۶-: ۱۴۷
[۶]. ر. ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج ۶، ص ۵۱۴، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
[۷]. حجر، ۲۵٫ «و پروردگارت آنان را محشور مىسازد».
[۸]. ر. ک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۲، ص ۱۴۶- ۱۴۷؛ جعفری، یعقوب، کوثر، ج ۶، ص ۳۸- ۳۹، بی‌جا، بی‌تا.
پاسخ دهید