در کدام آیه از قرآن در مورد پایین‌تر بودن منزلت انسان از جمادات بحث شده است؟

پاسخ اجمالی

اگرچه خداوند در قرآن کریم فراوان انسان را تحسین کرده و او را بر بسیاری از آفریدگانش برتری داده، اما در آیاتی نیز وی را سرزنش نموده و به پست‌ترین موجودات زمینی تشبیه کرده است؛ این سرزنش و نکوهش می‌تواند به جهت نافرمانی‌های فراوان انسان از دستورات الهی باشد. در این مختصر برخی از آیاتی را که می‌توان از آنها این موضوع را فهمید بیان خواهیم کرد:

۱ – «ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ فَهِیَ کَالْحِجارَهِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَهً وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَهِ لَما یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ وَ إِنَّ مِنْها لَما یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ وَ إِنَّ مِنْها لَما یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَهِ اللَّهِ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُون»؛[۱]پس از آن دل‌هاى شما چون سنگ، سخت گردید، حتى سخت‌‏تر از سنگ که از سنگ گاه جوی‌ها روان می‌شود، و چون شکافته شود آب از آن بیرون می‌جهد، و گاه از ترس خدا از فراز به نشیب فرو غلتد، و خدا از آنچه مى‌‏کنید غافل نیست.

در این آیه انسان‌هایی که بر اثر گناه و نافرمانی سنگ‌دل و قسی القلب شده‌اند، و پند و اندرزها در آنها اثری ندارد، قلب آنها به سنگ و سخت‌تر از سنگ تشبیه شده است.

این تعبیر به سخت‌تر از سنگ؛ از آن رو است که سنگ گاهى سودى کم یا زیاد در بر دارد و بدین ترتیب نقشى در زندگى ایفا مى‌‏کند، ولى انسانى که قلبش سنگ شد، در زندگى براى خود هیچ نقش مثبتى قایل نیست و هیچ مسئولیتى را متوجّه خود نمى‌‏داند. سنگ چون شکافته شود آب از آن بیرون می‌جهد. همان‌‏گونه که گاهى سنگ خاشع درگاه الهى و سنّت‌هاى زندگى است: «وَ إِنَّ مِنْها لَما یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَهِ اللَّهِ» با این تفاوت که قلب انسان سنگ دل هرگز خاشع نمى‌‏شود.

۲ – «ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلین»؛[۲]آن گاه او را فروتر از همه فروتران گردانیدیم.

این آیه می‌تواند این گونه تفسیر شود که انسان در صورت مخالفت با پروردگار از تمام موجودات از جمله پست‌تر خواهد شد.

۳ – «وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ »؛[۳]براى جهنم بسیارى از جن و انس را بیافریدیم. ایشان را دل‌هایى است که بدان نمى‌‏فهمند و چشم‌هایى است که بدان نمى‌‏بینند و گوش‌هایى است که با آن نمى‌‏شنوند. اینان همانند چارپایانند، حتى گمراه‌‏تر از آنهایند.

در این آیه نیز انسان‌هایی که به دلیل لجاجت و سرسختی در مقابل سفیران وحی و مخالفت با آموزه‌های الهی، چشم و گوش خود را به روی حقایق بستند، به چارپایان و حتی پایین‌تر از آنان تشبیه شده‌اند و از آنجا که چارپایان خصوصیتی ندارند، مى‌‏توان برداشت کرد که آنان حتی از جمادات نیز پست‌ترند.

منبع:اسلام کوئست

[۱]. بقره، ۷۴٫

[۲]. تین، ۵٫

[۳]. اعراف، ۱۷۹٫