از نظر اسلام؛ آسمان دارای چه ویژگی‌هایی است و بر زمین چه برتری دارد؟
با این‌که آسمان و زمین از نشانه‌هاى عظمت پروردگار و قدرت او هستند، اما در قرآن کریم ویژگی‌هایی برای آسمان و نیز تأثیرات و برکات مادی و معنوی آن بر زمین ذکر شده است، که نشان‌گر جایگاه بلند آسمان و برتری و فضیلت آن بر زمین است. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از: مبدأ نزول باران و رزق و خیر و برکت، مجراى نزول وحى، جایگاه فرشتگان و… .
البته ویژگی‌هاى مشترکی نیز بین آسمان و زمین وجود دارد؛ مانند این‌که آسمان‌ها و زمین همانند دیگر موجودات عالم، حمد و تسبیح خدا را می‌گویند.
پاسخ تفصیلی
از نگاه قرآن؛ آسمان و زمین از نشانه‌هاى عظمت پروردگار و قدرت او و از نعمت‌های الهی بر انسان‌ها هستند، و نیز از آنها چنین استفاده می‌شود که: در جهان هستى، هفت آسمان وجود دارد، و آسمان دنیا (آسمان نزدیک‌تر و یا پست‌تر) همان آسمانى است که این ستاره‌هاى محسوس در آن، شناورند؛ و در جهان، هفت زمین وجود دارد که در قرآن از آن یاد شده است در آن‌جا که فرمود: «اللَّهُ الَّذی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ».[۱] یکى از آنها زمین این دنیا است.[۲]
درباره ویژگی و نعمت آرامش زمین می‌خوانیم: «او کسى است که زمین را براى شما رام کرد، بر شانه‌هاى آن راه بروید و از روزی‌هاى خداوند بخورید و بازگشت و اجتماع همه به سوى او است».[۳] و «همان خداوندى که زمین را براى شما محل آسایش قرار داد و راه‌هایى در آن ایجاد کرد».[۴] خداوند، زمین را تشبیه می‌کند به گهواره، که مکانى است آماده براى نشستن و خوابیدن و گویا انسان، کودکى است که به گهواره زمین سپرده شده و در آن‌جا همه وسائل آسایش او فراهم است. در آیه شریفه، زمین را مهد آرامش و آسایش قرار داده است و حرکت‌هاى وضعى و انتقالى آن بسیار آرام است و به واسطه کرویت زمین و قانون جاذبه آن و همچنین قشر عظیم هوایى که اطراف آن‌را گرفته است، می‌تواند، محل آسایش و راحتى و مکان امنى براى زندگى باشد.
با این همه؛ آسمان داراى جایگاه بلند و پُراهمّیتى است و در روایات، اشیا و امور ارزش‌مند به آن تشبیه شده است.[۵] نظام شگفت انگیز آسمان که هر جزء آن آیتى از آیات الهی است، با گذشت میلیون‌ها سال بدون کم‌ترین انحراف و دگرگونی ادامه دارد و با پیشرفت علم، هر روز پرده از این نظام شگفت‌آور کنار رفته، اسرار آن آشکار می‌شود.
در قرآن کریم ویژگی‌هایی برای آسمان و نیز تأثیرات و برکات مادی و معنوی آن بر زمین ذکر شده است، که می‌توان از آنها برتری و فضیلت آسمان بر زمین را فهمید؛ در این‌جا به برخی از آنها اشاره می‌شود:
۱ – مبدأ نزول باران و رزق و خیر و برکت: «و [نیز در] پیاپى آمدن شب و روز، و آنچه خدا از روزى از آسمان فرود آورده و به [وسیله] آن، زمین را پس از مرگش زنده گردانیده است؛ و [همچنین در] گردش بادها [به هر سو،] براى مردمى که می‌اندیشند نشانه‌هایى است»،[۶] «و خدا از آسمان باران فرستاد و با آن زمین را پس از پژمردگى زنده کرد»،[۷] «و روزى شما و آنچه وعده داده شده‌اید در آسمان است».[۸]
۲ – سقف مرفوع: «وَالسَّقفِ المَرفُوعِ»؛[۹] سوگند به سقف بلند آسمان. تعبیر «سقف» از آن‌رو است که ستارگان و کرات، چنان سراسر آسمان را پوشانده‌اند که به سقفى می‌مانند؛ همچنین ممکن است به جوّ اطراف زمین اشاره باشد که مانند سقفى محکم آن‌را فرا گرفته، از آسیب شهاب‌سنگ‌ها حفظ می‌کند.[۱۰]
۳ – جایگاه اصلی فرشتگان: از آیات و روایات به دست می‌آید که جایگاه اصلی فرشتگان آسمان است؛ مانند: «قُلْ لَوْ کانَ فِی الْأَرْضِ مَلائِکَهٌ یَمْشُونَ مُطْمَئِنِّینَ لَنَزَّلْنا عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ مَلَکاً رَسُولاً»؛[۱۱] بگو: اگر فرشتگانى در روى زمین ساکن بودند، هر آینه فرشته‌اى [همنوع آنها] از آسمان به رسالت بر آنان می‌فرستادیم.
امام على(ع) در وصف فرشتگان و اعمالشان می‌فرماید: «سپس خداوندِ سبحان، آسمان‌هاى برافراشته را از هم گشود و میان آنها را از اقسام فرشتگان پُر کرد».[۱۲] مقصود از آسمان‌هایى که محل فرشتگان است، کرات و افلاک محسوس و مادّى نیست؛ بلکه عالم ملکوت است که افقى عالی‌تر از عالم ملک و محسوس دارد؛[۱۳]چنان‌که ملائکه نیز خود مجرّدند نه مادّى.
۴ – مجراى نزول وحى: از آیه شریفه «قَدْ نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ»[۱۴] استفاده می‌شود، پیامبر خدا(ص) که در انتظار تغییر قبله بود، براى نزول وحى به آسمان می‌نگریست.[۱۵]
۵ – جایگاه و مبدأ تدبیر امور: از آیات قرآن به دست می‌آید که جایگاه تدبیر امور، آسمان است؛ مانند این آیه شریفه: «پروردگار شما، خداوندى است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز (شش دوران) آفرید سپس بر تخت [قدرت] قرار گرفت، و به تدبیر کار [جهان] پرداخت».[۱۶]
ویژگی‌هاى مشترکی نیز بین آسمان و زمین وجود دارد که از این جهت برتری میان آنها وجود ندارد؛ مانند:
۱ – تسبیح کننده: آسمان‌ها و زمین همانند دیگر موجودات عالم، حمد و تسبیح خدا را می‌گویند: «آسمان‌هاى هفت‌گانه و زمین و کسانى که در آنها هستند، همه تسبیح او می‌گویند و هر موجودى، تسبیح و حمد او می‌گوید ولى شما تسبیح آنها را نمی‌فهمید او بردبار و آمرزنده است».[۱۷]
۲ – مطیع خداوند: قرآن، با صراحت، فرمان‌بردارى آسمان و زمین در مقابل اوامر الهى را بیان می‌کند: «سپس به آفرینش آسمان پرداخت، در حالى که به صورت دود بود به آن و به زمین دستور داد: به وجود آیید [و شکل گیرید]، خواه از روى اطاعت و خواه اکراه! آنها گفتند: ما فرمان‌پذیر می‌آییم [و شکل می‌گیریم]».[۱۸] اطاعت آسمان و زمین مانند امر خداوند به آنها، تکوینى و ایجادى است.[۱۹]
منبع:اسلام کوئست
[۱]. طلاق، ۱۲: «خداوند است که هفت آسمان را و از زمین همانند آنها را آفریده است».
[۲]. ر.ک: «آسمان‌های هفت‌گانه در قرآن»، سؤال ۱۷۵۶؛ «زمین‌های هفت‌گانه»، سؤال ۴۹۰۶؛ «خلقت زمین، قبل از خلقت آسمان»، سؤال ۵۰۴۱.
[۳]. ملک، ۱۵.
[۴]. طه، ۵۳.
[۵]. ر.ک: شیخ صدوق، الأمالی، ص ۱۹۲، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
[۶]. جاثیه، ۵.
[۷]. نحل، ۶۵.
[۸]. ذاریات، ۲۲.
[۹]. طور، ۵.
[۱۰]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲۲، ص ۴۱۳، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
[۱۱]. اسراء، ۹۵.
[۱۲]. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، صبحی صالح، خطبه ۱، ص ۴۱، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
[۱۳]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۷، ص ۱۲۵، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
[۱۴]. بقره، ۱۴۴: «ما گردانیدن رویت را در [جهت] آسمان [چون کسى که به انتظار مطلبى باشد] می‌بینیم».
[۱۵]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی، محمد جواد، ج ۱، ص ۴۱۹، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۳۲۵.
[۱۶]. یونس، ۳.
[۱۷]. اسراء، ۴۴.
[۱۸]. فصلت، ۱۱.
[۱۹]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۷، ص ۳۶۵ – ۳۶۶.
پاسخ دهید