ویژگی قوم برگزیده از نظر قرآن چیست؟ قرآن قوم مطلوب و ایده آل را چگونه معرفی می کند و چه ویژگی هایی برایش قائل است؟

پاسخ اجمالی

آن چه که از بررسی آیات قرآنی در ارتباط با قوم برگزیده و ویژگی های آن، به دست می آید مطالب زیر است:

۱ – قرآن کریم هیچ قومی از اقوام انبیاء را که از هر جهت ایده آل باشد، معرفی نکرده است، بلکه بیشتر اقوام انبیاء را مورد مذمت یا عقوبت قرار داده است.

۲ – قرآن کریم فقط انبیاء (ع) و حضرت مریم (ع) را به عنوان افراد برگزیده “صفوه” معرفی کرده است.

۳ – قرآن کریم، گرچه در چند جای فرمود: ما قوم بنی اسرائیل را بر دیگران برتری دادیم، اما با توجه به مذمت ها و عقوبت هایی که بر علیه آن قوم در قرآن مطرح شده است و همین طور دلیل دیگر، فهمیده می شود که ذات حق تعالی در مقام بیان نعمت خود و ستایش کار خود می باشد نه ستایش کار بنی اسرائیل.

۴ – قرآن کریم فقط گروهی از اقوام انبیاء (ع) را با ویژگی های ممدوح، به اسم یاد کرده است:

الف. ابراهیم (ع) و همراهان فکری او.

ب. محمد(ص) نبی خاتم و همراهان فکری او.

ج. اصحاب کهف.

د. مهاجرین و یاوران پناهندگان مهاجرین.

۵ – قرآن کریم گروه هایی را با ویژگی های ممدوح، تحت عناوین کلی نام برده است: مثل حزب الله و….

بنابر این؛ آن قومی برگزیده است که پیرو انبیای الهی باشد و به دستور خداوند عمل نماید.

پاسخ تفصیلی

در پاسخ به این سؤال چند نکته را باید متذکر شویم:

۱ – در قرآن کریم واژه هایی مانند برگزیده، فضیلت داده شده و کرامت داده شده، آمده است.

۲ – واژه برگزیده در قرآن فقط در مورد انبیاء و اولیای الاهی بکار رفته است “مانا خداوند آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزید“.[۱]

۳ – در مورد واژه کرامت و فضیلت باید متذکر شویم که در اصطلاح قرآنی دو نوع کرامت و فضیلت داریم:

الف. کرامت تکوینی: یعنی نعمت هایی که ذات حق تعالی با قطع نظر از اعمال خوب و بد به انسان می دهد، همان نعمت هایی که به دیگر موجودات نداده است؛ چنان که قرآن می فرماید: ما آدمیزادگان را گرامى داشتیم و آنها را در خشکى و دریا، (بر مرکبهاى راهوار) حمل کردیم و از انواع روزیهاى پاکیزه به آنان روزى دادیم و آنها را بر بسیارى از موجوداتى که خلق کرده‏ایم، برترى بخشیدیم.[۲] آیات قرآن در این زمینه بسیار است.

ب. کرامت و فضیلت اخلاقی: یعنی نعمت ها و برتری هایی که پس از اعمال خوب، به عنوان پاداش و ستایش می دهد. آیاتی از قرآن کریم اشاره به این نوع کرامت دارند:” اى مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره‏ها و قبیله‏ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامى‏ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است“[۳] این کرامت اخلاقی پس از پروا پیشگی به متقی داده می شود.

۴ – نعمت کرامت و فضیلت تکوینی اگر در مسیر درست مصرف نشود نه تنها مایه افتخار و موجب نجات انسان نخواهد شد؛ بلکه اسباب سرافکندگی و بدبختی وی را فراهم می آورد؛ به همین جهت قرآن کریم از یک سو در چند جای فضیلت و برتری قوم بنی اسرائیل را بیان می کند و می فرماید “اى بنى اسرائیل! نعمتهایى را که به شما ارزانى داشتم به خاطر بیاورید و (نیز به یاد آورید که) من، شما را بر جهانیان، برترى بخشیدم.”[۴]، ولی از سوی دیگر در موارد متعدد این قوم را مورد مذمت و سرزنش قرار می دهد. در قرآن کریم هیچ قومی مانند قوم بنی اسرائیل مورد مذمت قرار نگرفتند؛ مذمت هایی بر گوساله پرستی، تحریف کلام الاهی، تکذیب انبیاء و قتل انبیاء. چنان که در نتیجه این اعمال عقوبت های فراوانی دامن گیر آنان شده است ؛ عقوبت هایی نظیر: نزول عذاب صاعقه، بوزینه شدن، و در عذاب بودن عده ای از آنان تا قیامت. برای آگاهی دقیق تر و بیشتر به آیات زیر رجوع شود: بقره، ۵۱، ۵۵، ۶۵، ۸۷، ۹۱ و ۹۲؛ آل عمران، ۲۱، ۱۱۲ و ۱۱۸؛ نساء، ۱۵۳، ۱۵۶ و ۱۵۷؛ مائده، ۶۰؛ اعراف، ۱۶۷٫ پس می توان گفت: ذات حق تعالی در مقام بیان نعمت و کرامت تکوینی خود و ستایش کار خود می باشد نه ستایش کار بنی اسرائیل و این که این فضلیت و کرامت پس از عمل اختیاری خوب آنان بوده است.

۵ – قرآن کریم گروه های را مورد مدح و ستایش قرارداده است که برخی از آنها را بیان می کنیم:

۱/۵ – حضرت ابراهیم و همراهان فکری او که قرآن کریم آنها را به عنوان الگو مطرح کرده است، با این ویژگی که اینها به قوم خود گفتند: ما از شما و معبودان غیر خدایی شما بیزار و کافریم و بین ما و شما دشمنی هم چنان برقرار خواهد بود تا مادامی که ایمان به خدای واحد بورزید.[۵]

۲/۵ – حضرت محمد (ص) و همراهان فکری او که قرآن کریم درباره ویژگی آنان می فرماید ” محمّد (ص) فرستاده خداست و کسانى که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود مى‏بینى در حالى که همواره فضل خدا و رضاى او را مى‏طلبند نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است این توصیف آنان در تورات و توصیف آنان در انجیل است، همانند زراعتى که جوانه‏هاى خود را خارج ساخته، سپس به تقویت آن پرداخته تا محکم شده و بر پاى خود ایستاده است و بقدرى نموّ و رشد کرده که زارعان را به شگفتى وامى‏دارد این براى آن است که کافران را به خشم آورد (ولى) کسانى از آنها را که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‏اند، خداوند وعده آمرزش و اجر عظیمى داده است.”[۶]

۳/۵ –  اصحاب کهف که قرآن کریم درباره ویژگی آنان می فرماید” آنها جوانانى بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند، و ما بر هدایتشان افزودیم. و دلهایشان را محکم ساختیم در آن موقع که قیام کردند و گفتند: «پروردگار ما، پروردگار آسمانها و زمین است هرگز غیر او معبودى را نمى‏خوانیم که اگر چنین کنیم، سخنى بگزاف گفته‏ایم.”[۷]

۴/۵ –  مهاجرین و انصار، در زمان نبی خاتم (ص) که قرآن در وصف آنان می فرماید” و آنها که ایمان آوردند و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد کردند، و آنها که پناه دادند و یارى نمودند، آنان مؤمنان حقیقى‏اند براى آنها، آمرزش (و رحمت خدا) و روزى شایسته‏اى است.”[۸]

۵/۵ – حزب الله که قرآن کریم در وصف آنان می گوید: هیچ قومى را که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند نمى‏یابى که با دشمنان خدا و رسولش دوستى کنند، هر چند پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشاوندانشان باشند آنان کسانى هستند که خدا ایمان را بر صفحه دلهایشان نوشته و با روحى از ناحیه خودش آنها را تقویت فرموده، و آنها را در باغهایى از بهشت وارد مى‏کند که نهرها از زیر (درختانش) جارى است، جاودانه در آن مى‏مانند خدا از آنها خشنود است، و آنان نیز از خدا خشنودند آنها «حزب اللَّه» اند بدانید «حزب اللَّه» پیروز و رستگارانند.[۹]

۶/۵ – مؤمنان و صالحانی که خدا وعده خلافت به آنان در روی زمین را داده است که قرآن کریم در وصف آنان می فرماید: خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‏اند وعده مى‏دهد که قطعاً آنان را حکمران روى زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روى زمین را بخشید و دین و آیینى را که براى آنان پسندیده، پابرجا و ریشه‏دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیّت و آرامش مبدّل مى‏کند، آن چنان که تنها مرا مى پرستند و چیزى را شریک من نخواهند ساخت. و کسانى که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند.[۱۰]

بنابر این؛ می توان این گونه نتیجه گرفت که قوم برگزیده، قومی است که پیرو انبیای الهی باشد و به دستور خداوند عمل نماید.

منبع:اسلام کوئست

[۱] . آل عمران، ۳۳

[۲] اسراء، ۷۰.

[۳] حجرات، ۱۳.

[۴] یا بنی اسرائیل اذکروا نعمتی التی انعمت علیکم و انی فضلتکم علی العالمین، ای بنی اسرائیل، به یاد آورید نعمت هایی را که به شما دادم و شما را برتری دادم بر همه جهانیان: بقره، ۴۷ و ۱۲۲؛ اعراف، ۱۴۰.

[۵] ممتحنه، ۳.

[۶] فتح، ۲۹.

[۷] کهف، ۱۳، ۱۴ و ۱۵.

[۸] انفال، ۷۴؛ توبه، ۲۰.

[۹] مجادله، ۲۲.

[۱۰] نور، ۵۵.