با سلام؛ در آخر سوره واقعه اشاره شده است که بلافاصله بعد از مرگ انسان نتیجه اعمال خود را می بیند که یا در رفاه کامل واقع می شود و یا در عذاب جحیم، و از طرف دیگر بحث سکرات مرگ مطرح است که حتی پیامبران را نیز شامل می شود، جمع بین این دو را چگونه ارزیابی می نمایید؟

پاسخ اجمالی

آیات ۸۳ تا ۸۷ سوره واقعه به قبل از مرگ  اشاره دارد، اما آیات بعدی همین سوره که در مورد بهشت و جهنم است، در ارتباط با عوالم بعد از مرگ بوده و ربطی به سکرات مرگ ندارد تا با آن منافات داشته باشد.

پاسخ تفصیلی

آیات مورد نظر شما از سوره واقعه آیه ۸۶ تا ۹۶ می باشد که جهت بحث پیرامون آن و دقّت بیشتر، لازم دیدیم نخست ترجمه فارسی آن را در زیر بیان کنیم.

«اگر هرگز در برابر اعمالتان جزا داده نمى‏شوید، پس آن (روح) را بازگردانید اگر راست مى‏گویید! پس اگر او از مقرّبان باشد، در رَوح و ریحان و بهشت پرنعمت است! امّا اگر از اصحاب یمین باشد، (به او گفته مى‏شود:) سلام بر تو از سوى دوستانت که از اصحاب یمین هستند! امّا اگر او از تکذیب‏کنندگان گمراه باشد، با آب جوشان دوزخ از او پذیرایى مى‏شوید! و سرنوشت او ورود در آتش جهنّم است، این مطلب حقّ و یقین است! پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح کن (و او را منزّه بشمار)!».

آیات فوق از آیاتى است که اشاره به عالم برزخ دارد؛ زیرا در آستانه مرگ که انسان آماده براى انتقال به جهان دیگر مى‏شود با یکى از حالات زیر روبرو خواهد شد: نعمت ها و مواهب و پاداش هاى الاهى و روح و ریحان، یا کیفرها و مجازات هاى دردناک، و قرائن موجود در آیات نشان مى‏دهد که قسمتى از اینها مربوط به قیامت و قسمت دیگرى مربوط به قبر و برزخ است. [۱]

در حدیثى از رسول خدا (ص) مى‏خوانیم: “نخستین چیزى که به مؤمن در هنگام وفات بشارت داده مى‏شود روح و ریحان و بهشت پرنعمت است، و نخستین چیزى که به مؤمن در قبرش بشارت داده مى‏شود این است که به او مى‏گویند بشارت باد بر تو به خشنودى خداوند، به بهشت خوش آمدى، خداوند تمام کسانى که تو را تا قبرت تشییع کرده‏اند همه را آمرزید و شهادت آنها را در باره تو تصدیق کرد، و دعاى آنها را براى آمرزشت مستجاب فرمود“. [۲]

همچنین ابو بصیر از امام صادق (ع) روایت کرده است: منظور از روح و ریحان در آیه “فَرَوْحٌ وَ رَیْحانٌ” روح و ریحان در قبر است، ولى جنت نعیم در آخرت است. [۳]

اما سکرات مرگ که در پرسش به آن اشاره شد، این مربوط به پیش از مرگ و در حال جان دادن است، [۴] اما سختی های پس از مرگ تنها شامل حال گروه سوم،(که در آیه مورد بحث به آن اشاره شد) یعنی تکذیب کنندگان می شود، ولی مقربان و اصحاب یمین از نجات یافتگان هستند.

منبع:اسلام کوئست

[۱] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۲۳، ص ۲۸۷ و ۲۸۸، دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول، تهران، ۱۳۷۴ ش‏‏.

[۲] . سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، ج ۶، ص ۱۶۶، کتابخانه آیه الله مرعشى نجفى‏، قم‏، ۱۴۰۴ ق‏.

[۳] . قمی، على بن ابراهیم‏، تفسیر قمى، تحقیق: موسوى جزایرى‏، سید طیب، ج ۲، ص ۳۵۰، دار الکتاب‏، چاپ چهارم، قم‏، ۱۳۶۷ ش‏.

[۴] . برای روشن شدن معنای سکرات موت شایسته است در این رابطه به این حدیث توجه کنیم.

ابن عباس روایت کرده که فاطمه زهرا (س) به پیامبر اسلام (ص) در وقت سکرات موت گفت: اى پدر بزرگوار من بى‏تو ساعتى در دنیا صبر ندارم پس میعاد ما فردا کجا خواهد بود؟ فرمود: اول از أهل من تو خواهى بود که به من ملحق می شوى، و میعاد بر پل صراط است که بر جهنم کشیده شده است گفت: اى پدر خداى تعالى حرام نکرده چشم و گوش ترا بر آتش؟ فرمود: بلى و لیکن من آن جا مى‏ایستم تا امت من بگذرد … .