چرا در سوره «ناس» به‌جای «صدور» از «قلوب» استفاده نشده است؟

پاسخ اجمالی

واژه «قلب» و «صدر» از نظر معنا مترادف و نزدیک به هم هستند؛ برای نمونه میان آیه «أُولئِکَ الَّذینَ یَعْلَمُ اللَّهُ ما فی‏ قُلُوبِهِمْ…»؛[۱] آنانند که آنچه را در دل دارند خداوند می‌داند، و آیه «وَ إِنَّ رَبَّکَ لَیَعْلَمُ ما تُکِنُّ صُدُورُهُمْ وَ ما یُعْلِنُونَ»؛[۲]و به یقین پروردگارت آنچه دل‌هاشان پنهان می‌دارد و آنچه آنان آشکار می‌کنند را می‌داند، که تفاوت چندانی میان این دو آیه مشاهده نمی‌شود.[۳]

البته در برخی آیات صدر(سینه) محل و ظرف برای قلب که همان عضو مخصوص آدمی است قرار داده شده است؛ مانند: «وَ لکِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتی‏ فِی الصُّدُورِ»؛[۴] بلکه آن دل‌ها که درون سینه‌ها جا دارند (نیز) نابینا می‌گردند.

در برخی تفاسیر در ذیل آیات سوره ناس؛ با نگرش فلسفی و عرفانی تفاوت‌هایی میان قلب و صدر و نیز علت استفاده قرآن از واژه صدر در این سوره، بیان کرده‌اند؛ مانند این‌که ادعا شده: مراد از صدر، جایگاه نفس حیوانی و نشیمنگاه او است، چنان‌چه قلب؛ عرش و مقام بلند نفس ناطقه است و به همین سبب وسوسه در قلب نمی‌تواند تأثیرگذار باشد و تنها در صدر اثر خود را می‌گذارد؛ به همین جهت از «الَّذی یُوَسْوِسُ فی‏ صُدُورِ النَّاسِ»، به‌جای «الَّذی یُوَسْوِسُ ‏فی‏ قُلُوبِ النَّاسِ» استفاده شده است.[۵]

البته اثبات چنین ادعایی چندان آسان نیست، به ویژه آن‌که در آیات دیگری از قرآن، به «قلب» با این دیدگاه نفوذناپذیر نگاه نشده است.[۶]

منبع:اسلام کوئست

[۱]. نساء، ۶۳.

[۲]. نمل، ۷۴.

[۳]. به هر حال برای آگاهی بیشتر درباره مفهوم‌شناسی قلب و صدر در لغت و قرآن کریم «بررسی مفهوم قلب در قرآن»، سؤال ۲۹۶۷۵ و «تفاوت شرح صدر با شرح قلب»، سؤال ۳۱۲۱۹ را مطالعه کنید.

[۴]. حج، ۴۶.

[۵]. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق، خواجوی، محمد، ج ۱، ص ۱۷، قم، بیدار، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.

[۶]. آل عمران، ۱۵۱؛ اعراف، ۱۰۱؛ حجر، ۱۲ و …