آیا این درست است که یکی از مفسران مسجد الاقصی (إسرا:۱) را غیر از مسجد الأقصی فعلی که در اورشلیم قرار دارد، می‌داند و می‌گوید مراد از مسجد الأقصی یک مسجد در آسمان است (سدره المنتهی). لطفاً در این مورد توضیح دهید. آیا این تفسیر درست است؟

پاسخ اجمالی

مسجد الأقصی، از جمله مساجدی است که نامش در قرآن ذیل داستان معراج پیامبر(ص) آمده است. پیرامون محدوده و مراد از مسجد الاقصی، مطالب و گفتارهای بسیاری وجود دارد.[۱]
عموم روایات و گفتارها، این مسجد را در شهر بیت المقدس می‌دانند. با این حال برخی روایات، مطلب دیگری را ذکر کرده‌اند ناظر بر اینکه مسجد الاقصی که در قرآن بدان اشاره شده در آسمان می‌باشد:

۱ – راوی: از امام صادق(ع) در مورد مساجدی که خداوند آنها را فضیلت داده است، پرسیدم؟ امام(ع) فرمود: «مسجد الحرام و مسجد النبی». گفتم: مسجد الاقصی در این مساجد نیست؟ امام: «مسجد الاقصی که پیامبر به آن‌جا رفت، در آسمان است». راوی: مردم می‌گویند این مسجد که پیامبر بدان‌جا رفت، همان بیت المقدس است. امام: «مسجد کوفه از آن مسجد برتر و بالاتر است».[۲]

۲ – اسماعیل جعفی: در مسجد الحرام نشسته بودیم و امام باقر(ع) نیز در مسجد بود. ایشان، سر خود را به سمت آسمان بلند کرده و به آسمان می‌نگریست و بعد به کعبه نگاه می‌کرد. سپس این آیه را می‌خواند: «سُبْحانَ الَّذِی أَسْرى‏ بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ…». این آیه را سه بار خواند. بعد متوجه من شد و پرسید: اهل عراق در  مورد این آیه چه می‌گویند: گفتم: از مسجد الحرام به بیت المقدس رفت. امام: «این‌گونه نیست، بلکه از این‌جا به آن‌جا رفت». و با دست به آسمان اشاره می‌کرد.[۳]
این روایات سبب شده برخی مفسران نیز بر وجود حقیقی مسجد الاقصی در آسمان، اعتقاد پیدا کنند.[۴]
به هر حال، مسجد الاقصای موجود در بیت المقدس، بر اساس شواهد روایی و تاریخی غیر قابل انکار، جایگاه معراج پیامبر(ص) و قبله اول مسلمانان بوده است، اما با فرض پذیرش روایات فوق نیز باید گفت که به موازات مسجد الاقصای موجود در زمین، جایگاهی به نام مسجد الاقصی در آسمان‌ها نیز وجود دارد، همان‌گونه که در روایاتی وارد شده که به موازات کعبه در آسمان‌ها جایگاهی به نام بیت المعمور قرار دارد.[۵]

[1]. ر.ک: ۲۰۳۴۸؛ بیت المقدس، مسجد الاقصی، صخره.

[۲]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق،  مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج ۲، ص ۲۷۹، تهران، المطبعه العلمیه، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.

[۳]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، سید طیب،‏ ج ۲، ص ۲۴۳، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق؛ بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۴، ص ۶۸۲، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.

[۴]. فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق، اعلمی، حسین، ج ۳، ص ۱۶۶، تهران، الصدر، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق؛ گنابادی، سلطان محمد، تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده، ج ۲، ص ۴۳۱، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق؛ طیب سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۳، ص ۸۹، تهران، اسلام، چاپ دوم،  ۱۳۷۸ش.

[۵]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، ج ۲، ص ۱۲۸.