از نگاه قرآن کریم کدام عمل است که در شرایط زمانی و یا مکانی خاص، انجام دادن آن حرام و در شرایط دیگر واجب و ترک آن حرام است؟

پاسخ اجمالی

یک عمل برای دو فرد یا در دو شرایط متفاوت می تواند واجب و یا حرام باشد که در این جا به دو نمونه اشاره می شود:

۱ – وجوب یک عمل در شرایط ویژه مانند مناسک حج که طبق آیۀ: «وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیهِ سَبیلاً»‏،[۱]کسانی که توانایی بر انجام این عبادت ندارند، حج بر آنها واجب نیست، ولی براساس آیۀ شریفۀ: «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلا یقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا»،[۲]که از ورود مشرکان به مسجدالحرام و انجام مناسک حج حرام دانسته شد؛ زیرا یکی از شرایط درستی اعمال حج، مسلمان بودن است.[۳]

۲ – بر اساس آیۀ شریفۀ: «إِنَّما حَرَّمَ عَلَیکُمُ الْمَیتَهَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزیرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَیرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیه إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ»،[۴]خوردن مردار حیواناتی که ذبح شرعی نشده اند، در صورت اختیار حرام است، ولی در صورت اضطرار و جایی که حفظ جان انسان، وابسته به خوردن این گوشت باشد، حلال و واجب شمرده شده و ترک آن حرام است.[۵]

منبع:اسلام کوئست

[۱]. آل عمران، ۹۷: «و براى خدا بر مردم است که آهنگ خانه (او) کنند، آنها که توانایى رفتن به سوى آن دارند».

[۲]. توبه، ۲۸: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! مشرکان ناپاکند پس نباید بعد از امسال، نزدیک مسجد الحرام شوند».

[۳]. شیخ طوسى، محمد بن حسن، الجمل و العقود فی العبادات، ص ۱۲۸، مؤسسه نشر دانشگاه فردوسى مشهد، ۱۳۸۷ق؛ علامه حلّى، حسن بن یوسف، تذکره الفقهاء، ج ۹، ص ۳۳۸، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول، بی تا.

[۴]. بقره، ۱۷۳: «خداوند، تنها (گوشت) مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را نام غیرِ خدا به هنگام ذبح بر آن گفته شود، حرام کرده است. (ولى) آن کس که مجبور شود، در صورتى که ستمگر و متجاوز نباشد، گناهى بر او نیست (و مى‏ تواند براى حفظ جان خود، در موقع ضرورت، از آن بخورد) خداوند بخشنده و مهربان است».

[۵]. خواجوئی مازندرانى، (محمد) اسماعیل، الرسائل الفقهیه، محقق و مصحح: رجائى، سید مهدى، ‌ج ۲، ص ۱۶۷، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.