خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ یُنَزَّلَ عَلَیْهِمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمُبْلِسینَ»(روم، ۴۹)، علت این‌که «من قبل» در این آیه تکرار شده است، چیست؟

پاسخ اجمالی

خداوند در بخشی از سوره روم، به یکی از نعمت‌های مهم خود که نزول باران است اشاره می‌کند و با توضیح مراحل تشکیل ابرها و آمادگی آنها برای باریدن، می‌فرماید: «این الله است که بادها را برمی‌انگیزد و از این طریق ابرها را به حرکت درمی‌آورد. سپس هر طور که بخواهد آنان را در آسمان می‌گستراند و متراکم می‌کند. پس می‌بینی که از درون آن باران خارج می‌شود. وقتی این باران را به کسانی که خودش می‌خواهد، نازل می‌کند، آنان خوشحال می‌شوند».[۱] سپس در آیه بعد می‌فرماید: «وَ إِن کاَنُواْ مِن قَبْلِ أَن یُنزَّلَ عَلَیْهِم مِّن قَبْلِهِ لَمُبْلِسِین‏»؛[۲] و حقیقت این است که آنها پیش از آن‌که باران بر سرشان فرو ریزد، [آرى] پیش از آن سخت نومید بودند.

برخی از مفسران همچون زمخشری گفته‌اند: «مِن قَبله» تکرار همان عبارت قبلی است که برای تأکید، این تکرار صورت گرفته است. او علت این تأکید را طولانی شدن قحطی عنوان می‌کند و لازمه آن‌را تأکید در بشارت دادن به نزول باران می‌داند.[۳] برخی دیگر علت این تأکید را، بیان سرعت تغییر قلب انسان‌ها از ناامیدی به امیدواری دانسته اند.[۴] طبق این نظریه، مرجع ضمیر «من قبله» مصدر مُؤوّل[۵] از عبارت «أَن یُنزَّلَ عَلَیْهِم»؛ یعنی «التنزیل علیهم» خواهد بود. کسانی که ضمیر «من قبله» را به باران برگردانده‌اند،[۶] در واقع به همین مطلب اشاره دارند.

اما دیگر مفسران، مرجع ضمیر را چیز دیگری دانسته و بالطبع عبارت «من قبله» را تکرار عبارت قبل ندانسته و تأکیدی بودن آن‌را نفی کرده‌اند؛ مانند این‌که گفته‌اند ضمیر به کلمه «الریاح» برمی‌گردد[۷] و حقیقت این است که آنها پیش از آن‌که باران بر سرشان فرو ریزد، [آرى] پیش از وزیدن بادها سخت نومید بودند.
 و برخی آن‌را به «الکسف»[۸] یا «الأرسال» برگردانده‌اند.[۹] وجه مشترک این موارد این است که این الفاظ یا مشتقاتشان در آیه قبل ذکر شده است.

منبع:اسلام کوئست

[۱]. «اللَّهُ الَّذِى یُرْسِلُ الرِّیَاحَ فَتُثِیرُ سَحَابًا فَیَبْسُطُهُ فىِ السَّمَاءِ کَیْفَ یَشَاءُ وَ یجَعَلُهُ کِسَفًا فَترَى الْوَدْقَ یخَرُجُ مِنْ خِلَالِهِ  فَإِذَا أَصَابَ بِهِ مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ یَسْتَبْشِرُون‏»؛ روم، ۴۸.

^[۲]. روم، ۴۹.

[۳]. زمخشرى، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، ج ‏۳، ص ۴۲۷، دار الکتاب العربی‏، بیروت‏، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق‏.‏

[۴]. درویش، محیى الدین، اعراب القرآن و بیانه، ‏ ج ‏۷، ص ۵۱۴، دارالارشاد، سوریه، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق‏.

[۵]. إعراب القرآن و بیانه، ج ‏۷، ص ۵۱۴.

[۶]. قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن،‏ ج ‏۱۴، ص ۴۴، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.

[۷]. ملاحویش آل غازى، عبدالقادر، بیان المعانى،‏ ج ‏۴، ص ۴۵۵، مطبعه الترقى، دمشق، چاپ اول، ۱۳۸۲ق‏.

[۸]. عکبرى، عبدالله بن حسین، التبیان فى اعراب القرآن،‏ ص ۳۰۶، بیت الافکار الدولیه، عمان، ریاض، چاپ اول، بی‌تا.

[۹]. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، محقق: عطیه، على عبدالبارى، ج ‏۱۱، ص ۵۳، دارالکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.