اسباب نزول سوره «شهد الله» چیست؟

پاسخ اجمالی

سوره‌ای به نام سوره «شهد الله» وجود ندارد، بلکه آیه‌ای است که خداوند در آن به وحدانیت خود شهادت داده و در روایات و به تبع آن، در میان مفسران بدان آیه، آیه «شهد الله» می‌گویند:[۱] «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلَائکَهُ وَ أُوْلُواْ الْعِلْمِ قَائمَا بِالْقِسْطِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ».[۲]
در شأن نزول این آیه نقل شده است: پس از آمدن پیامبر اسلام(ص) به مدینه، دو تن از روحانیون مسیحی شام به مدینه وارد شدند و با هم گفتند این شهر چه قدر شبیه شهری است که پیام‌آور آخر الزمان در آن ظهور خواهد کرد، و چون نزد پیامبر(ص) رفتند او را به صفات و اوصاف شناختند و پرسیدند: تو محمد هستی؟ فرمود «بلى»، پرسیدند: احمد نیز لقب دارى؟ فرمود: «بلى»، گفتند: از تو مسئله‌اى می‌پرسیم اگر پاسخ درست دادى تو را تصدیق می‏کنیم و ایمان می‏آوریم. فرمود: «بپرسید». گفتند: بگو بالاترین شهادت که در کتاب خدا آمده، کدام است؟ این‌جا بود که آیه فوق نازل شد و آن دو تصدیق کرده و مسلمان شدند.[۳]

در تفسیر این آیه نیز بحث‌های مفصلی وجود دارد[۴] که در اینجا به بیان مختصر آن بسنده می‌شود.
مهم‌ترین بخش آیه شهادت خداوند بر وحدانیت خود است. منظور از شهادت خداوند، شهادت عملى و فعلى است نه قولى؛ یعنى خداوند با پدید آوردن جهان آفرینش که نظام واحدى در آن حکومت مى‏کند و قوانین آن در همه جا یکسان، و برنامه آن یکى است، و در واقع یک واحد به هم پیوسته و یک نظام یگانه است، عملاً نشان داده که آفریدگار و معبود، در جهان یکى بیش نیست، و همه از یک منبع، سرچشمه می‌گیرند. بنابر این، ایجاد این نظام واحد، شهادت و گواهى خدا است بر یگانگى ذاتش. اما شهادت و گواهى فرشتگان و دانشمندان، بیشتر جنبه قولى دارد، چه این‌که آنها هر کدام با گفتارى شایسته خود، اعتراف به این حقیقت مى‏کنند؛ البته گواهى فرشتگان و دانشمندان، جنبه عملى نیز دارد، زیرا آنها تنها او را مى‏پرستند و در برابر هیچ معبود دیگر، سر تعظیم فرود نمى‏آورند.[۵]

همچنین خداوند در آیه مورد بحث مى‏فرماید: صاحبان علم، شهادت مى‏دهند به اینکه جز او معبودى نیست، این به این جهت است که هر صاحب علمى از آیات آفاقى و انفسى خدا، یکتایى خدا را به یقین درک مى‏کند؛ زیرا این آیات تمام حواسشان را پر مى‏کند، و در عقول آنان رسوخ مى‏نماید.[۶]  همچنین دلیل تکرار کلمه توحید « لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ» برای تأکید بر وحدانیت خداوند است.[۷]

منبع:اسلام کوئست

[۱]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج ۲، ص ۷۱۷، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

[۲]. آل عمران، ۱۸: «خدا در حالى که برپا دارنده عدل است [با منطق وحى، با نظام مُتقن آفرینش و با زبان همه موجودات‏] گواهى مى‏دهد که هیچ معبودى جز او نیست و فرشتگان و صاحبان دانش نیز گواهى مى‏دهند که هیچ معبودى جز او نیست معبودى که تواناى شکست‏ناپذیر و حکیم است».

[۳]. واحدی نیشابوری، اسباب النزول، ترجمه: ذکاوتی قراگزلو، ص ۵۳، علیرضا، نشر نی، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.

[۴]. برای نمونه ر.ک: فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ۷، ص ۱۶۸ – ۱۷۱، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.

[۵]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲، ص ۴۶۷، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۶]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۱۱۵، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.

[۷]. فضل الله، سید محمد حسین، تفسیر من وحی القرآن، ج ۵، ص ۲۷۱، دار الملاک للطباعه و النشر، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.