در برخی از تفاسیر بیان شده است واژه «کلمه» در آیه ۱۰۹ سوره کهف، به معنای مخلوق است. این تفسیر بر چه اساسی است؟ شاید «کلمه» به معنای فرشته باشد!

پاسخ اجمالی

درباره این‌که مقصود از «کلمات»، در آیه شریفه: «قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کَلِماتُ رَبِّی وَ لَوْ جِئْنا بِمِثْلِهِ مَدَداً»؛[۱] چیست، دیدگاه‌های مختلفی از سوی مفسّران بیان شده است که به چند نمونه اشاره می‌شود.

۱ – مقصود از «کلمات»، در این آیه، مخلوقات الهى است؛ زیرا «کلمات» جمع کلمه است، در اصل به معناى الفاظى است که با آن سخن گفته می‌شود. به تعبیر دیگر؛ لفظى است که دلالت بر معنا دارد، اما از آن‌جا که هر یک از موجودات این جهان دلیل بر علم و قدرت پروردگار است گاهى به هر موجودى «کلمه اللَّه»، اطلاق می‌شود، به ویژه این تعبیر در مورد موجودات مهم و با عظمت بیشتر آمده است، چنان‌که قرآن مجید در مورد حضرت عیسى(ع) می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ أَلْقاها إِلى‏ مَرْیَمَ»؛[۲] مسیح عیسى بن مریم فقط فرستاده خدا، و کلمه (و مخلوق) او است، که او را به مریم القا نمود.
در حقیقت قرآن در آیه «لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی…» به این واقعیت توجه مى‏دهد که گمان مبرید عالم هستى محدود به آن است که شما می‌بینید یا می‌دانید یا احساس می‌کنید، بلکه آن‌قدر عظمت و گسترش دارد که اگر دریاها مرکّب شوند و بخواهند نام آن و صفات و ویژگی‌هاى آنها را بنویسند، دریاها پایان می‌یابند پیش از آن‌که موجودات جهان هستى را شمارش کرده باشند.[۳]

۲ – احکام و مقدرات الهی.[۴]

۳ – منظور، وعده و وعید است که خداوند به نیکوکاران و بدکاران داده است.[۵]

۴ – منظور از کلمات؛ معانى و فواید کلمات خدا است؛ یعنى قرآن و دیگر کتاب‌های آسمانى است، نه خود کلمات.[۶]

علامه طباطبایی در دلیل این‌که مقصود از کلمات در آیه شریفه، مخلوقات الهی است، می‌نویسد: اگر قرآن فعل خدا را «کلمه» نامیده براى این است که فعل او بر وجود او دلالت می‌کند از همین جا است که مسیح، کلمه خدا نامیده می‌شود. همچنین از این‌جا روشن می‌شود که هیچ عینى از اعیان خارجى و هیچ واقعه‏اى از وقایع به وجود نمی‌آید، مگر آن‌که بر ذات خداى تعالى دلالت دارند، و از این جهت کلمه او است.[۷]

لازم به یاد آوری است که در هیچ‌کدام از دیدگاه‌های ذکر شده، «کلمات»، به فرشتگان تفسیر نشده است. اما بنابر دیدگاه اول که کلمات را به مخلوق تعبیر نموده، شامل فرشته نیز -به عنوان یکی از مخلوقات الهی- می‌شود.

منبع:اسلام کوئست

[۱]. کهف، ۱۰۹٫ «بگو: اگر دریاها براى (نوشتن) کلمات پروردگارم مرکّب شود، دریاها پایان می‌گیرد. پیش از آن‌که کلمات پروردگارم پایان یابد هر چند همانند آن (دریاها) را کمک آن قرار دهیم».

[۲]. نساء، ۱۷۱.

[۳]. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱۲، ص ۵۷۲ – ۵۷۳، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش؛ و رک: طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج ۱۳، ص ۴۰۳، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق؛ بانوى اصفهانى، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج ۸، ص ۸۹، نهضت زنان مسلمان، تهران، ۱۳۶۱ش.

[۴]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج ۶، ص ۷۶۹، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

[۵]. به نقل از:همان، ص ۷۷۰.

[۶]. به نقل از: همان.

[۷]. المیزان فى تفسیر القرآن، ج ۱۳، ص ۴۰۴.