اهل سنت ولایت را در قرآن چگونه تفسیر می کنند؟

پاسخ اجمالی

بنابر اعتقاد شیعه ولایت امیرمومنان علی (ع) درآیه ۵۵ سوره آل عمران به صراحت بیان شده است. دراین که مقصود از ولی و ولایت یاد شده چیست بین عالمان شیعه و سنی اختلاف است. اهل سنت آن را به معنای ولایت محبت و دوستی دانسته اند و شیعیان به معنای ولایت تدبیر و امامت گرفته اند.

پاسخ تفصیلی

در زبان عربی واژه “ولایت” بر وزن (درایت) از “و ل ی” گرفته شده است.

“ولی” بر وزن (سعی) به معنای قرب و نزدیکی بوده و “ولی” بروزن (غنی) اسم و به معنای محب(دوست دار) و صدیق(دوست) و نصیر(یاور) می باشد.

لغت شناسان برای “مولی” که هم خانواده “ولی” است حدود بیست و یک معنا مطرح نموده اند که از جمله می توان به مالک، عبد، صاحب، شریک، رب، ناصر، تابع، منعم و… اشاره نمود.[۱]

بنابرتصریح لغت شناسان یکی از کاربردهای ولی و مولی سرپرستی و اداره اموردیگران است مثلا: ولی زن به کسی گفته می شود که حق تصمیم گیری در مورد ازدواج آن زن برعهده وی است.

نیز ولی یتیم کسی است که سرپرستی او را برعهده دارد و ولی رعیت عهده دار اداره امور مردم است و ولی دم کسی است که بخشش یا قصاص قاتل به دست او است.[۲]

راغب اصفهانی ولایت را به معنای تولی امر یعنی سرپرستی گرفته است.[۳]

بنابراین واژه های ولی و مولی و ولایت را می توان در معانی فوق به کار برد.

با نگاهی به قرآن کریم می توان کاربردهای گوناگون واژه (ول ی) را درآیات مختلف مشاهده نمود که به بیش از دویست آیه می رسد.

دراین بین آیه پنجاه و پنجم سوره مائده که به آیه ولایت شهرت دارد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.[۴]

دراینکه مقصود از “ولی” در این آیه چیست بین دانشمندان شیعه و سنی اختلاف علمی و عقیدتی است.

عالمان شیعه “ولی” را به معنای ولایت رهبری می دانند و اهل سنت آن را به معنای ولایت محبت و نصرت دانسته اند.

دلیل شیعیان بر مدعایشان این است که به دلیل آن که کلمه “انما” بر حصر و اختصاص دلالت دارد باید مقصود ازاین ولایت ولایتی خاص باشد که به خدا و پیامبرش و مؤمنانی با ویژگی های یاد شده در آیه اختصاص دارد، اما در صورتی که ولایت به معنای نصرت و یاری باشد آوردن “انما” لغو و اضافی است چرا که چنین ولایتی اختصاصی نبوده و همه مسلمانان باید از آن برخوردار باشند و هر مسلمانی باید دوست دار و یاری رسان دیگری باشد چنان که این مهم در آیه ۷۱ توبه نیز مورد تأکید قرار گرفته است.

علاوه بر آن که مخاطب کلمه “ولیکم” در این آیه همه افراد جامعه می باشندکه پیامبر نیز در زمره آنان است؛ یعنی ای مؤمنان خدا ولی شماست. با آمدن کلمه “رسوله” که بر “الله” عطف شده است پیامبر از این خطاب خارج شده است؛ یعنی ای مؤمنان علاوه بر خداوند پیامبر نیز ولی شماست.

بنابراین وقتی که “و الذین آمنوا” بر”رسوله” عطف می شود باید مؤمنانی که مخاطب “ولیکم” قرار گرفته اند غیر از آن گروهی باشند که ولایت برایشان ثابت شده است در غیر این صورت اولاً مضاف عین مضاف الیه خواهد شد و ثانیاً هرکسی بر خودش ولایت خواهد داشت که این دو محال و نشدنی است[۵].

با پذیرش نکات یاد شده شیعه براین باور است که مقصود از “الذین آمنوا” با ویژگی های یاد شده در این آیه امیر مؤمنان علی (ع) است که احادیث شان نزول نیز بر این مهم دلالت دارند.[۶]

اشکالی که اهل سنت براین ادعا وارد می دانند این است که “الذین” جمع است و نمی تواند بریک فرد دلالت داشته باشد.[۷]

در پاسخ به این سؤال می توان دو پاسخ مطرح نمود:

اولاً: در قرآن لفظ به صورت جمع برای مفرد به کار رفته است چنان که درآیه ۱۷۳سوره آل عمران درباره نعیم ابن مسعود آمده است.[۸]

ثانیاً:کاربرد جمع دراین آیه به دلیل ترغیب و ایجاد انگیزه برای سایرین است تا به پاداشی همسان ثواب کار امام علی (ع) برسند.[۹]

منبع:اسلام کوئست

[۱] –زبیدی، سیدمحمد، تاج العروس، ج ۱۰٫ص ۳۹۹.

[۲] –ابن اثیرجزری، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ج ۵، ص ۲۲۹.

[۳] –راغب اصفهانی، المفردات، ص۵۳۳.

[۴] –انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاه و یؤتون الزکاه و هم راکعون.

[۵] – طوسی، محمد ابن حسن التبیان فی تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۵۵۹.

[۶] – زمخشری، محمودابن عمر، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، ج ۱، ص ۶۴۹.

[۷] – رازی، محمدابن عمر، مفاتیح الغیب، ج ۱۲،ص ۳۸۵.

[۸] –ن.ک-عبدالحسین شرف الدین-المراجعات، ص ۲۴۸.

[۹] –زمخشری-همان.