در آیه نهم سوره انفال می خوانیم که جنگ جویان بدر با ارسال ۱۰۰۰ فرشته از جانب خداوند مورد پشتیبانی قرار گرفته اند، اما در آیه ۱۲۴ سوره آل عمران، تعداد آن فرشتگان، ۳۰۰۰ نفر اعلام شده است! آیا این آمارها متناقض نیست؟

پاسخ اجمالی

در آیه ۹ سوره مبارکه انفال به بشارت خداوند برای فرستاده شدن ۱۰۰۰ فرشته برای کمک به مسلمانان در جنگ بدر اشاره شده است، ولی در آیه ۱۲۴ سوره آل عمران به وعده پیامبر مبنی بر این که اگر نیاز باشد خداوند ۳۰۰۰ فرشته برای یاری فرو می فرستد که با حالت استفهام بیان شد، نه این که گفته باشد قطعا ۳۰۰۰ فرشته فرود می آیند. با همه این موارد، به تصریح قرآن، پیروزی در جنگ بدر نه تنها به دلیل کمک فرشتگان، بلکه تنها به دلیل یاری خداوند بیان شده و تقوای الاهی نیز به عنوان شرط چنین امدادهایی ذکر گردید.

پاسخ تفصیلی

بدر: نام سرزمینی است میان مکه و مدینه که در آن جا جنگی بین مسلمانان به فرماندهی حضرت رسول (ص) و مشرکان، در صدر اسلام در گرفت؛ از این رو آن جنگ را بدر نامیدند.[۱]

مفهوم نقیض و متناقض:

مشهور گفته اند نقیض هر چیزی رفع و برداشتن آن است؛ مثل انسان و لا انسان[۲] و در آن هشت چیز را شرط دانستند.[۳] بنابر تعریفی که از تناقض شد بین دو آیه شریفه مورد اشاره هیچ گونه تناقضی وجود ندارند.

توضیح آیات:

خداوند در آیه نهم سوره انفال می فرماید: “(به خاطر بیاورید) زمانى را (که از شدت ناراحتى در میدان بدر،) از پروردگارتان کمک مى‏خواستید و او خواسته شما را پذیرفت (و گفت): من شما را با یک هزار از فرشتگان، که پشت سر هم فرود مى‏آیند، یارى مى‏کنم. و در آیه ۱۲۴ سوره آل عمران می فرماید: “در آن هنگام که تو به مؤمنان مى‏گفتنى: آیا کافى نیست که پروردگارتان، شما را به ۳۰۰۰ هزار نفر از فرشتگان، که از آسمان فرود مى‏آیند، یارى کند؟!

آنچه از آیه نهم سوره مبارکه انفال فهمیده می شود اشاره به این است: وقتی مسلمانان در میدان جنگ بدر از شدت ناراحتی و نگرانی شکست توسط دشمن، دست دعا و تمنا بالا بردند و از خدا یاری و کمک خواستند، خدای تعالی دعایشان را مستجاب ساخت و به آنان بشارت فرو فرستادن ۱۰۰۰ فرشته برای یاریشان داد: به خاطر بیاورید زمانی را که از شدت ناراحتی در میدان بدر از پروردگارتان کمک خواستید و او خواسته شما را پذیرفت و گفت من شما را با یک هزار از فرشتگان که پشت سرهم فرود می آیند یاری می کنم،[۴] این بشارت و استجابت و جواب مثبت به استغاثه و دعای مسلمانان باعث تجدید قوای روانی و تقویت روحیه سپاهیان مسلمان درآن میدان شد و نتیجه جنگ به سود مسلمانان رقم خورد.

در ادامه سوره هر چند بشارت فرو فرستاده شدن فرشتگان باعث شادی و اطمینان در دل مسلمانان شد، اما عامل پیروزی مسلمانان بر سپاه مشرکان؛ خداوند حکیم دانسته شد.[۵] لذا همان طور که واضح است از ظاهر آیه فهمیده می شود که تعداد افراد فرشتگانی که خداوند بشارت و و عده فرستاده شدنشان را برای یاری به مسلمانان در جنگ بدر داده ۱۰۰۰ نفر بوده است.

اما آن جا که در آیه شریفه ۱۲۴ سوره آل عمران عدد ۳۰۰۰ نفر آمده است، این نیست که بخواهد آماری دیگر و متفاوت از آنچه در آیه نهم سوره مبارکه انفال آمده، ارائه دهد، حتی اساساً در صدد بیان تعداد فرشتگان فرو فرستاده شده و یا بشارت داده شده نیست.

از آهنگ و لحن بیان آیه معلوم است که در صدد بیان حکم تعداد نیست، بلکه خداوند در آیه شریفه اشاره شده به سخن حضرت رسول (ص) در آن روز دارد که مسلمانان در جنگ بدر نگران شکست خوردن از دشمن بودند او می خواست به مسلمانان بقبولاند که یاری و پشتیبانی خدای برای رسیدن به پیروزی حتمی است و این مهم محقق خواهد شد؛ برای همین به آنان وعده داده که حتی اگر لازم باشد خداوند با ۳۰۰۰ فرشته به یاریتان می شتابد[۶] و این به این معنا نیست که خداوند ۳۰۰۰ فرشته برای یاری و به دست آمدن پیروزی فرو فرستاده باشد. این فقط وعده پیامبر برای تقویت قوای روانی بود که به حالت استفهام خطاب به مسلمانان بیان شد (آیا کافی نیست که پروردگار تان شما را به ۳۰۰۰ از فرشتگان که از آسمان فرود می آیند یاری کند؟[۷]

لذا در هیچ یک از دو آیه به طور قطع و یقین بیان نشد که چه تعداد فرشتگان برای یاری مسلمانان در جنگ بدر فرود آمدند تادر دو آیه تناقضی پیش آمده باشد؟

علامه طباطبائی، با نگاهی دیگر در این باره بیان می دارد: اما نزول سه هزار ملک در روز بدر منافاتى با آیه سوره انفال ندارد، که مى‏گوید: “فَاسْتَجابَ لَکُمْ أَنِّی مُمِدُّکُمْ بِأَلْفٍ مِنَ الْمَلائِکَهِ مُرْدِفِینَ”. براى این که کلمه” مردفین” به معناى پشت سر هم است، و آیه را چنین معنا مى‏دهد که با چند هزار ملک که هر هزارش دنبال هزارى دیگر باشد مدد خواهم کرد، که توضیح این معنا در تفسیر سوره انفال آمده است.[۸]

آنچه از ظاهر آیه فهمیده می شود این است که خداوند آیه ۹ سوره انفال فقط بشارت فرود ۱۰۰۰ فرشته را دادند و پیامبر هم برای تقویت روحیه مسلمانان آن طور که در آیه ۱۲۴ سوره آل عمران آمده؛ بیان داشتند که اگر ۳۰۰۰ فرشته به یاریتان بیایند کافی نیست؟ و البته شرط یاری خداوند برای پیروزی تقوا پیشه کردن بیان شد.

منبع:اسلام کوئست

[۱] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۳، ص۷۹، چاپ یازدهم، دار الکتاب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۸، ابو عبدالله، محمد ابن احمد، احسن التقاسیم، ترجمه علی نقی منزوی، ج ۱، ص ۱۱۹، چاپ اول، شرکت مولفان ومترجمان.

[۲] غروی، محمد حسین، نهایه الدرایه، ج ۱، ص ۴۰۶.

[۳] موضوع، محمول، مکان، زمان، قوه، فعل، اضافه و جزء و کل.

[۴] انفال، ۹.

[۵] انفال،۱۰.

[۶] تفسیر نمونه، ج ۷، ص۱۲۶.

[۷] آل عمران،۱۲۴.

[۸] ترجمه المیزان، ج ‏۴، ص ۱۱.