پرسش من درباره اصل اولویت در آیه‌ی «النَّبِىُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ» است؛ یعنی این‌که طبق آیه شریفه، اولویت در مدیریت اسلامی را چگونه می‌توان اثبات نمود؟ (ارتباط میان اولویت در آیه با مدیریت اسلامی).

پاسخ اجمالی

در قرآن کریم می‌خوانیم: «النَّبِىُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ»؛[۱] پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است.

این آیه‌ی شریفه درباره‌ی اولویت و ولایت همه جانبه‌ی‏ پیامبر اکرم(ص) از جمله مدیریت و ولایت ایشان بر دیگران است. اما این آیه با «الغاء خصوصیت» بیانگر یک اصل عمومى در مدیریت می‌باشد و آن این‌که، اگر فرد شایسته‌ای در رأس مجموعه مدیریتی قرار گیرد، (در همان محدوده) ولایت و اولویت پیدا می‌کند.[۲] امام باقر(ع) در ذیل این آیه می‌فرماید: «این آیه، درباره‌ی‏ ولایت و رهبری نازل شده است».[۳]

شیخ طوسى(ره) در تفسیر خود از این آیه‌ی شریفه، تدبیر و مدیریت را فهمیده و مراد از «اولى بأنفسهم» را «احق بتدبیرهم» معنا کرده است و این‌که پیامبر اکرم(ص)، شایسته‌ترین مدیر و مدبّر است.[۴]

روشن است که اختیارات حکومتى رسول خدا(ص) به جانشینان آن حضرت و در زمان غیبت امام مهدی(عج) به فقیه جامع الشرایط انتقال می‌یابد؛ و این اختیارات لازمه مقام حکومت است. و تشخیص حاکم اسلامى جامع الشرایط که آگاه به مصالح سیاسى و اجتماعى است، بر تشخیص دیگران مقدّم است.[۵]

امام خمینی(ره) در ذیل آیه‌ی مورد بحث چنین می‌گوید: «مراد از اولویت، ولایت و امارت است … همان امارت و ولایتى که براى نبی اکرم(ص) است، براى علما نیز ثابت می‌باشد».[۶]

بنابر این، آیه‌ی‏ فوق، مدیریت همراه با ولایت و اولویت را مطرح می‌کند که حل کننده‌ی‏ٔٔ بسیارى از معضلات مدیریتى در جامعه اسلامی است.

منبع:اسلام کوئست

[۱]. احزاب، ۶٫ 

[۲]. رضایى اصفهانى، محمد على، پرسش و پاسخ هاى قرآنى، ج ۱۰، ص ۲۱، پژوهش هاى تفسیر و علوم قرآنى، قم، ۱۳۸۵ش؛ و ر. ک: قوامی، سید صمصام الدین، مدیریت از منظر کتاب و سنت، ص ۴۰۸،  دبیرخانه مجلس خبرگان، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.

[۳]. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۲، ص ۱۰، دارالحدیث، قم، چاپ اول، ۱۴۲۹ق.

[۴]. شیخ طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، با مقدمه شیخ آقابزرگ تهرانى، تحقیق: قصیرعاملی، احمد، ج ۸، ص ۳۱۷، دار احیاء التراث العربى، بیروت، بی تا.

[۵]. ر.ک: نمایه‌های «تعیین ولی فقیه»، سؤال ۷۸۶؛ «ارجحیت نظر ولی فقیه بر مرجع تقلید»، سؤال ۹۳۰۰.

[۶]. امام خمینى، ولایت فقیه، ص ۱۰۰، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوازدهم، ۱۴۲۳ق.