لطفاً تعدادی از آیات قرآن و روایات در مورد قدردانی و سپاس از خلق را بیان کنید.

پاسخ اجمالی

تشکر و قدردانی از «نعمت گستر» و سپاسگزاری از «نیکوکار» آن قدر با فضیلت و محبوب است که قرآن مجید ضمن این که «شاکر»[۱] و «شکور»[۲] را از نام های خدا دانسته، فرموده است: «و سیجزی الله الشاکرین»؛[۳] خداوند پاداش سپاسگزاران را خواهد داد.

امام سجاد (ع) می فرماید: روز قیامت خداوند متعال به بعضی از بندگانش می گوید: آیا شکر فلان کس را به جای آوردی عرض می کند: پروردگارا! من شکر تو را به جای آوردم، خداوند می فرماید: چون شکر او را به جا نیاوردی شکر مرا هم به جا نیاورده ای! سپس افزود «اشکر کم الله اشکر کم للناس؛ شکرگزارترین شما در پیشگاه خدا کسی است که از نعمت ها و زحمات مردم بیشترین قدردانی و شکرگزاری را به عمل آورد.[۴]

قرآن مجید در بیش از هفتاد آیه، سپاسگزاری و قدردانی را چه از جانب خدا و چه از سوی انسان ها مورد اشاره قرار داده و با عناوین گوناگونی بر انجام این کار نیک پای فشرده است. همچنین در روایات زیادی به این امر سفارش شده است که بعضی از آنها عبارت اند از:

۱ – تشکر از مردم: امام رضا (ع) در این باره می فرماید: “مَنْ لَمْ یَشْکُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ لَمْ یَشْکُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ“. [۵]

۲ – تشکر از خدا و از پدر و مادر: “وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلى‏ وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فی‏ عامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لی‏ وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصیر”؛[۶]ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش او را با سستی روز افزون حمل کرد و شیرخوار گیش دو سال است، سفارش کردیم که سپاس من و پدر و مادرت را به جای آر؛ زیرا بازگشت به سوی من است.

۳ – امام صادق (ع) می فرماید: «وَ إِنَّ خَیْرَ الْعِبَادِ مَنْ یَجْتَمِعُ فِیهِ خَمْسُ خِصَالٍ إِذَا أَحْسَنَ‏ اسْتَبْشَرَ وَ إِذَا أَسَاءَ اسْتَغْفَرَ وَ إِذَا أُعْطِیَ شَکَرَ وَ إِذَا ابْتُلِیَ صَبَرَ وَ إِذَا ظُلِمَ غَفَرَ»؛[۷]بهترین بندگان کسی است که پنج صفت داشته باشد: هرگاه کار نیکی انجام دهد خوشحال شود، هرگاه کار بدی انجام دهد استغفار کند، هر گاه به او نعتی داده شود شکر کند، هر گاه گرفتار شود صبر کند و هرگاه به او ظلم شود ببخشد.

[۱] بقره، ۱۵۸.

[۲] فاطر، ۳۰.

[۳] آل عمران، ۱۴۴.

[۴] الکافی، ج ۲، ص ۹۹، بَابُ الشُّکْرِ، ح ۳۰.

[۵] وسائل‏الشیعه، ج ۱۶، ص ۳۱۵، ح۲۱۶۳۸٫

[۶] لقمان، ۱۴.

[۷] بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۲۰۷.